Tentoonstelling: Quest, werk van RaQuel van Haver en Igshaan Adams, t/m 7 mei 2017 in Park, Wilhelminapark 53, Tilburg.
Slechts twee weken nadat ik voor het eerst textielwerk zag van Igshaan Adams in het museum in Kaapstad, zag ik zijn werk dichter bij huis. Adams draagt een wonderlijke familiegeschiedenis met zich mee: als moslim in Zuid-Afrika een verre afstammeling van Maleise voorouders, maar met een westerse achternaam, kleurling, opgevoed door christelijke grootouders. Hij zoekt naar het uitdragen van een oude boodschap met moderne middelen. Zijn materiaal vindt hij op plaatsen waar textiel- en kunststofvezels voorhanden zijn, waarmee hij draden maakt en beschildert of die hij tot wandtapijten weeft. Dikwijls is pas bij beter kijken zichtbaar dat het beeld uit geometrische patronen bestaat en het vraagt meer kennis van het Arabische schrift en misschien ook de koran om te zien dat er een tekst wordt verbeeld. In Kaapstad waren het soera’s uit de koran, alle werken in Park dragen de titel Allah is groot. Desgevraagd vertelde Adams tijdens de opening dat hij geen politieke of messianistische bedoelingen heeft en het daarom prettig vindt dat in eerste instantie herkenning of het lezen van de voorstelling uitblijft. De werken in Tilburg omschrijft hij als sluiers. Het zijn reeksen van dikke draden die van een gebogen of zigzaggende lat naar beneden hangen, vrij in de ruimte of met de witte muur als achtergrond. Het levert een open, transparant beeld op dat alleen vanaf een afstand gezien het totaalbeeld – het geschilderde patroon – prijsgeeft.
In één van de werken, het mooiste in de tentoonstelling, zijn de draden achteloos met elkaar verknoopt, waarmee de leesbaarheid volledig teniet is gedaan. Wat rest is een subtiel spel met licht, ruimte en ijle kleuren. Je zou alle beelden van Adams als een fluistering kunnen omschrijven, vorm geven aan iets wat ternauwernood materiaal of volume nodig heeft.
In dat opzicht is de van oorsprong Colombiaanse RaQuel van Haver zijn volmaakte tegendeel. Sinds zij in de Bijlmer in Amsterdam woont vraagt zij types die ze op straat treft model te staan voor grote figuurstukken. Het is moeilijk van portretten te spreken, want Van Haver besteedt veel meer aandacht aan de gestalte dan aan gezichtstrekken. De wat oudere doeken zijn zwaar van verf, donker van kleur en rauw geschilderd als late interpretaties van Hendrik Chabot. Maar Chabot beschikte over vormgevoel en het talent het licht als dramatisch element te gebruiken. Van Haver leek zo rond 2010 met tegenzin te schilderen en zonder enige behoefte de kijker te behagen.
Inmiddels is dat veranderd. De recente figuren zijn opgezet als een veelkleurig, smaakvol patroon van vouwen en plooien waarboven in een centimetersdikke verflaag een masker is geboetseerd. Wat dit gebaar zegt over haar kennismaking met buurtgenoten wordt niet precies duidelijk, maar het levert wel sterke beelden op. En toch worstelt ze meer met de materie dan dat ze die naar haar hand kan zetten. Eén enkele staande figuur tegen een donkere achtergrond weet ze tot een goed einde te brengen, een groep figuren ontaardt in een onnatuurlijke, structuurloze verfkoek. Van Haver lijkt niet te beseffen dat een artistieke uitspraak niet per se een groot gebaar nodig heeft. Ook haar ingreep in de ruimte door op een van de wanden van de voormalige kapel in houtskool een complete kerkarchitectuur te tekenen, is te groot, teveel, te grof. En de zwarte ruimtelijke collages van poppenledenmaten in purschuim zijn clichématige altaarstukjes van bijgeloof.
Deze onverwachte ontmoeting van twee kunstenaars heeft de titel Quest meegekregen, omdat de samenstellers in hun werk vooral de zoektocht naar religie, etniciteit, seksualiteit en subcultuur herkennen. Nietszeggende woorden waar kunstenaars noch bezoekers mee geholpen zijn. Van Dale geeft als tweede betekenis van het woord queeste: onuitvoerbare, onmogelijke opdracht die men zichzelf gesteld heeft. Het uitvoeren van het onuitvoerbare is niet gebaat bij ronkend commentaar. Het vraagt om aandacht voor wat amper hoorbaar is en pas na grote aarzeling tot stand gekomen.